Οι ψείρες (φθείρες) είναι παράσιτα που προσβάλουν τον ανθρώπινο οργανισμό και μπορεί να ανευρεθούν στο τριχωτό της κεφαλής, στο σώμα και το εφήβαιο (γεννητικά όργανα).

Η ψείρα του τριχωτού της κεφαλής είναι ένα γκρίζο-λευκό έντομο μεγέθους μόλις 3-4 χιλ., που προσκολλάται γερά στις τρίχες και απομυζεί αίμα από το δέρμα (αυτό προκαλεί τον κνησμό).

Η θηλυκή ψείρα ζει περίπου ένα μήνα και γεννά περίπου 7-10 αυγά την ημέρα. Τα αυγά ή κόνιδες παραμένουν στο τριχωτό και απομακρύνονται καθώς μεγαλώνουν οι τρίχες. Οι κόνιδες που εντοπίζονται σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός εκατοστού από το τριχωτό δηλώνουν ότι δεν μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη (πρόκειται για παλιά μόλυνση).

Η φθειρίαση αφορά όλες τις ηλικίες και όλα τα κοινωνικά στρώματα.

Οι ψείρες δεν πετούν, ούτε μεταφέρονται από τα κατοικίδια ζώα. Μπορούν να μεταφερθούν μέσω επαφής με μολυσμένα μαλλιά, μέσω των καθισμάτων των μέσων μαζικής μεταφοράς, μέσω ρούχων ή αξεσουάρ μαλλιών σε δοκιμαστήρια, μέσω κοινής χρήσης χτενών ή καπέλων, μέσω κοινής χρήσης κλινοσκεπασμάτων και μαξιλαριών, μέσω επαφής ρούχων που κρέμονται σε διπλανές κρεμάστρες κ.ό.κ. Είναι πιο συχνή η διασπορά στα παιδιά ιδίως μέσω του παιχνιδιού και της κοινής χρήσης αντικειμένων.

Η ώριμη ψείρα μπορεί να επιβιώσει ως και 2-3 ημέρες μακριά από το δέρμα του ανθρώπου (πχ σε μολυσμένα αντικείμενα).

Η διάγνωση της φθειρίασης γίνεται με την απομόνωση ζωντανών ψειρών με τη χρήση ειδικής χτένας με πολύ λεπτά δόντια σε βρεγμένα μαλλιά. Συγκεκριμένα:

• Χτενίζουμε και ξεμπερδεύουμε τα μαλλιά με μία κανονική βούρτσα.
• Βρέχουμε τα μαλλιά ή τοποθετούμε μια λιπαντική ουσία (πχ. conditioner ή ελαιόλαδο) καθ’ όλο το μήκος τους.
• Χτενίζουμε τα μαλλιά από τη ρίζα ως τις άκρες και επαναλαμβάνουμε 1-2 φορές.
• Ελέγχουμε κάθε φορά το χτενάκι για ψείρες και το καθαρίζουμε πριν ξαναχτενίσουμε.

Η συνηθέστερη θεραπεία περιλαμβάνει τοπικά αντιφθειρικά σαμπουάν και χτένισμα των μαλλιών με το ειδικό χτενάκι.

• Υπάρχουν διάφορα αντιφθειρικά σκευάσματα στο εμπόριο, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε παιδιά άνω των 2 ετών (το μαλαθείον μπορεί μόνο σε παιδιά άνω των 6 ετών).
• Θα πρέπει να ακολουθήσετε προσεχτικά τις οδηγίες του κατασκευαστή. Συνηθέστερα, βγάζετε τα ρούχα (που ακουμπούν στα μαλλιά – πχ μπλούζα), απλώνετε το αντιφθειρικό σκεύασμα σε όλο το τριχωτό της κεφαλής και το αφήνετε για 15 λεπτά. Στη συνέχεια χτενίζετε με το ειδικό χτενάκι για να απομακρυνθούν οι ψείρες και οι κόνιδες και ξεπλένετε καλά με νερό. Στεγνώνετε με πετσέτα και φοράτε καθαρά ρούχα.
• ΔΕΝ πρέπει να γίνει λούσιμο για τις επόμενες 2 ημέρες ή στέγνωμα των μαλλιών με σεσουάρ ή τοποθέτηση ξυδιού, γιατί απενεργοποιούν τη δράση του φαρμάκου.
• Κάποια σκευάσματα χρειάζονται και δεύτερη εφαρμογή μετά από 7-10 ημέρες. Και σε αυτή την περίπτωση, στο μεσοδιάστημα δεν χρησιμοποιούμε σαμπουάν με conditioner, ξύδι ή σεσουάρ.
• Το μέγιστο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ίδιο φάρμακο στο ίδιο άτομο είναι οι 3 φορές. Αν δεν αποδίδει η θεραπεία, καλό είναι να επισκεφθείτε δερματολόγο.
• Για παιδιά < 2 ετών που δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε τοπική αντιφθειρική αγωγή, απομακρύνουμε τις ψείρες / κόνιδες με το χέρι και καθημερινή χρήση της ειδικής χτένας μέχρι να περάσουν 2 εβδομάδες χωρίς ανεύρεση καμιάς ζωντανής ψείρας.
• Τεχνικές πρόκλησης ασφυξίας της ψείρας με χρήση υλικών όπως ξύδι, βούτυρο, μαγιονέζα ή βαζελίνη, είναι αμφίβολης αποτελεσματικότητας. Φυσικά, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται βενζίνη ή πετρέλαιο.

Άλλες γενικές οδηγίες: Πολύ σημαντικές για να μην υπάρξουν υποτροπές παρά τη σωστή εφαρμογή της αγωγής.

• Πλύσιμο των ρούχων (μπουφάν, κουκούλες, σκουφιά κτλ), των μαξιλαροθηκών, των σεντονιών και των πετσετών που ήρθαν σε επαφή με τα μαλλιά έως και 48 ώρες πριν την έναρξη της αγωγής, με ζεστό νερό άνω των 55^o C.
• Για ρούχα που δεν μπορούν να πλυθούν (παλτά, καπέλα κλπ) συστήνεται στεγνό καθάρισμα ή κλείσιμο σε μια πλαστική σακούλα για 12-14 ημέρες.
• Πλύσιμο στις βούρτσες, τις χτένες και τα αξεσουάρ μαλλιών (στέκες, κοκαλάκια κτλ) με ζεστό νερό (άνω των 55^o C) και σαπούνι για 5 λεπτά.
• Τα έπιπλα, τα χαλιά και τα καθίσματα αυτοκινήτων πρέπει να καθαριστούν με ηλεκτρική σκούπα.
• Οτιδήποτε δεν πλένεται (λούτρινα κουκλάκια, παιχνίδια, μαξιλάρια κτλ) πρέπει να απομονώνεται σε πλαστική σακούλα για 12-14 ημέρες.

Προληπτική αγωγή για τις ψείρες:

• Δεν χρειάζεται <<προληπτική>> θεραπεία στην υπόλοιπη οικογένεια (εκτός κι αν κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι). Ελέγχετε ανά 2-3 ημέρες το τριχωτό της κεφαλής των μελών της οικογενείας και αν εμφανιστούν ψείρες, τότε ξεκινάτε ομοίως αγωγή.
• Σε παιδιά που έχουν μακριά μαλλιά, καλό είναι να τα έχουν δεμένα στο σχολείο και τις δραστηριότητες. Μειώνουμε τη κοινή χρήση αντικειμένων που εφαρμόζονται στα μαλλιά (χτένες, καπέλα, στέκες κτλ).
• Υπάρχουν σκευάσματα για την πρόληψη της φθειρίασης που τοποθετούνται καθημερινά στα μαλλιά, ιδίως πίσω από τα αυτιά και στην ινιακή περιοχή. Επίσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν αιθέρια έλαια λεβάντας ή ευκαλύπτου ή δεντρολίβανου (ρίχνουμε 1-2 σταγόνες στη χτένα πριν χτενίσουμε τα μαλλιά).