Ποιο είναι το σωστό αντιηλιακό για ένα παιδί? Με πόσο δείκτη προστασίας? Από πότε αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε αντηλιακό? Ερωτήματα που κάθε καλοκαίρι θίγονται. Ας ξεκινήσουμε όμως από τα γενικά για να κατανοήσουμε τη φιλοσοφία των αντιηλιακών και να επιλέξουμε το καταλληλότερο.

 

Ο ήλιος εκπέμπει τριών ειδών ακτινοβολίες:

α) τις υπέρυθρες (IR)- που προκαλούν τη θερμότητα / ζέστη

β) τις ορατές – δηλαδή το φως και

γ) τις υπεριώδεις (UltraViolet, UV) – οι οποίες δεν είναι αντιληπτές από το ανθρώπινο μάτι αλλά μπορεί να είναι επιβλαβείς για το δέρμα και τον οργανισμό μας, ήδη από την παιδική ηλικία.

• η UVA ακτινοβολία προκαλεί φωτογήρανση (πχ. χαλάρωση, ρυτίδες) και καρκίνο του δέρματος. Αποτελεί την κυριότερη UV ακτινοβολία που φτάνει στον άνθρωπο.
• η UVB ακτινοβολία προκαλεί ηλιακό έγκαυμα και καρκίνο του δέρματος. Ένα μεγάλο μέρος της αναχαιτίζεται από το όζον της ατμόσφαιρας.
• (η UVC δεν φτάνει σε εμάς γιατί αναχαιτίζεται πλήρως από το όζον της ατμόσφαιρας).

Η αραίωση του όζοντος στην ατμόσφαιρα (τρύπα του όζοντος) λόγω της ρύπανσης τα τελευταία χρόνια, έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη έκθεση στην ακτινοβολία του ήλιου και τις βλαπτικές της ιδιότητες.

 

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι αντιηλιακών (βλ.εικόνα) (1):

• Χημικά αντιηλιακά (Chemical sunscreens) ή αντιηλικά με χημικά φίλτρα: περιέχουν ειδικά χημικά τα οποία κατά την επάλειψη απορροφώνται από το δέρμα, κι αυτά με τη σειρά τους απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου και τη μετατρέπουν σε πιο ασφαλείς μορφές. Εδώ ανήκουν αντιηλιακά όπως: oxybenzone, avobenzone, Ecamsule, padimate O, PABA, octyl methoxycinnamate, octyl salicylate, phenylbenzimidazole sulfonic acid, homosalate, octisalate, octocrylene, octinoxate.Τα χημικά αντιηλιακά είναι πιο λεπτόρρευστα με υποκίτρινο χρώμα. Επειδή απορροφώνται από το δέρμα, οι ουσίες που εμπεριέχουν μπορεί να προκαλέσουν αλλεργίες κι άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες που είναι ακόμα υπό διερεύνηση (πχ. η οξυβενζόνη συσχετίζεται με καρκινογένεση).

• Ανόργανα αντιηλιακά (Mineral sunscreen) ή αντιηλικά με φυσικά φίλτρα: εμποδίζουν φυσικά την απορρόφηση της υπεριώδους ακτινοβολίας από το δέρμα σκεδάζοντάς τη (αντανάκλαση). Συγκεκριμένα, τα φυσικά αντιηλιακά δημιουργούν έναν ‘’καθρέφτη’’ στην επιφάνεια του δέρματος και εμποδίζουν όλο το φάσμα της ηλιακής ακτινοβολίας να εισέλθει σε αυτό (αντανακλούν λιγότερο τη UVA σε σχέση με τα χημικά αντηλιακά). Εδώ ανήκουν αντιηλιακά όπως: οξείδιο ψευδαργύρου (zinc oxide) και διοξείδιο τιτανίου (titanium dioxide). Τα φυσικά αντιηλιακά δεν ξεπλένονται με το νερό, είναι πιο παχύρευστα κι έχουν πιο δύσκολη εφαρμογή ενώ, αφήνουν λευκό χρώμα στο δέρμα όταν χρησιμοποιηθούν. Θεωρούνται πιο ασφαλή, δεδομένου ότι δεν απορροφώνται από το δέρμα ούτε τα ίδια ούτε η ακτινοβολία του ήλιου, ενώ θεωρούνται πιο κατάλληλα για τα ατοπικά / ευαίσθητα δέρματα.

Σύμφωνα με αναφορά του  FDA (U.S. Food and Drug Administration)  το 2019, 2 συστατικά (zinc oxide και titanium dioxide) προτείνονται ως ασφαλή και αποτελεσματικά για τη χρήση σε αντιηλιακά ενώ 2 άλλα συστατικά (aminobenzoic acid (PABA) και trolamine salicylate) θεωρούνται μη ασφαλή και αποτελεσματικά. Ο FDA προτείνει ότι χρειάζονται περαιτέρω πληροφορίες περί ασφάλειας άλλων 12 συστατικών που χρησιμοποιούνται στα αντιηλιακά (cinoxate, dioxybenzone, ensulizole, homosalate, meradimate, octinoxate, octisalate, octocrylene, padimate O, sulisobenzone, oxybenzone, avobenzone) (2).

Ο SPF (Sun Protection Factor – Δείκτης Ηλιακής Προστασίας) είναι δείκτης προστασίας έναντι της UVB ακτινοβολίας και το νούμερο που αναγράφεται σημαίνει το χρόνο που μπορούμε να μείνουμε στον ήλιο χωρίς να πάθουμε έγκαυμα (ερύθημα) εάν φοράμε αντιηλιακό, σε σχέση με το αν δεν φοράμε αντιηλιακό. Για παράδειγμα, εάν σε ένα δέρμα εμφανίζεται ερύθημα στα 3 λεπτά χωρίς αντιηλιακό, με την εφαρμογή ενός αντιηλιακού με SPF 20 το ερύθημα θα εμφανιστεί στα 60 λεπτά.

Ωστόσο, πρέπει να επισημάνουμε ότι ο SPF είναι ενδεικτικός και μειώνεται σταδιακά με τον χρόνο, ενώ επηρεάζεται από το αρχικό πάχος της στρώσης αντιηλιακού που βάλαμε, την εφίδρωση κ.ά.

 

Τι αντιηλιακό να διαλέξω; Πώς το χρησιμοποιώ σωστά;

•  Προτιμάμε ένα φαρμακευτικό αντιηλιακό.
• Το αντιηλιακό θα πρέπει να έχει κάλυψη για τη UVA και τη UVB ακτινοβολία.
• Για τα βρέφη και τα μικρά νήπια <3ετών (τουλάχιστον), επιλέγουμε αντιηλιακά με φυσικά φίλτρα.

Στα βρέφη και τα παιδιά, το πάχος του δέρματος και η τριχοφυία είναι μικρότερα, οπότε είναι πιο ευάλωτα στις βλάβες από τον ήλιο, ενώ η απορροφητικότητα του δέρματός τους στα χημικά είναι μεγαλύτερη από ότι στους ενήλικες. Για τα μεγαλύτερα παιδιά, δεύτερη καλύτερη επιλογή μετά τα αμιγώς φυσικά φίλτρα είναι αντηλιακά με συνδυασμό φυσικών και χημικών φίλτρων στις χαμηλότερες δυνατές συγκεντρώσεις.

• Ως τον Ιούνιο επιλέγουμε 25-30 δείκτη προστασίας (SPF) και μετά τον Ιούνιο: 50 δείκτη προστασίας.
• Δεν επιτρέπεται η έκθεση στον ήλιο πριν τους 6 μήνες ζωής για αυτό και δεν υπάρχουν αντιηλιακά για αυτές τις ηλικίες.
• Δεν χρησιμοποιούμε αντιηλιακά λάδια στα παιδιά, ούτε αντιηλιακά με SPF μικρότερο του 15.
• Το αντιηλιακό θα πρέπει να συντηρείται σε δροσερό μέρος ώστε να μην αλλοιώνεται και να μην χρησιμοποιείται πέραν της λήξης του (συνήθως διαρκούν 3 έτη).
• Καλό είναι να χρησιμοποιείται αντιηλιακό καθημερινά, ανεξάρτητα από τον καιρό ή την εποχή (οι υπεριώδεις ακτινοβολίες του ήλιου μπορούν να μας βλάψουν ακόμη κι αν έχει συννεφιά ή καθόμαστε στον ίσκιο), καλύπτοντας τις εκτεθειμένες περιοχές όπως: πρόσωπο, λαιμός, στήθος V-λαιμού, χέρια / αντιβράχια και πόδια.
• Εννοείται πώς στις ηλιόλουστες ημέρες (ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες) θα πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11 π.μ. – 4 μ.μ. ενώ θα πρέπει να γίνεται χρήση και προστατευτικών αξεσουάρ (καπέλο, γυαλιά ηλίου, ανοιχτόχρωμα ρούχα).
• Η πρώτη επάλειψη πρέπει να γίνεται μισή ώρα πριν εκτεθούμε στον ήλιο.
• Δεν επαναπαυόμαστε με τη χρήση ενός αντιηλιακού με υψηλό δείκτη διότι η δραστικότητά ακόμα και του καλύτερου αντηλιακού μειώνεται με την ώρα, για αυτό θέλει ανανέωση (βάζουμε ξανά) κάθε 2 ώρες, όταν βγαίνουμε από τη θάλασσα ή μετά από έντονη εφίδρωση.

 

Βιβλιογραφία:

• Ε.Τέλλα, Σ.Ε.Τέλλα, (2014), Αντηλιακά-Γιατί πρέπει να προστατευτούμε από τον ήλιο, Χημικά Χρονικά, Ιουλ-Αυγ 2014, σελ.4-9.
• Federal Register /Vol. 84, No. 38 /Tuesday, February 26, 2019 / Proposed Rules