Ως επιλεκτικά τροφών, ή picky eaters, ορίζονται τα παιδιά (ή οι ενήλικες) που καταναλώνουν μια πολύ περιορισμένη ποικιλία τροφών απορρίπτοντας μια σημαντική ποσότητα τροφίμων, τόσο οικείων (έχουν δοκιμαστεί παλαιότερα) όσο και καινούριων (μη δοκιμασμένων).

Συχνά, η απόρριψη τροφών ή η μη δοκιμή νέων, αποτελεί φυσιολογικό στάδιο της ανάπτυξης των παιδιών. Μερικά παιδιά είναι εκ φύσεως πιο ευαίσθητα σε ορισμένες γεύσεις, μυρωδιές και υφές (γενετική προδιάθεση). Άλλα παιδιά αναπτύσσουν επιλεκτικές διατροφικές συνήθειες ως απάντηση στις ιδιότροπες διατροφικές συνήθειες των γονιών τους ή στις πιεστικές τακτικές που εφαρμόζουν (τιμωρούν, δωροδοκούν ή επιβραβεύουν με φαγητό). Επίσης, σημαντικό ρόλο στις συμπεριφορές που αναπτύσσονται κατά τη σίτιση παίζουν: η ενδομήτρια έκθεση σε ποικιλία τροφών, ο θηλασμός, η ηλικία εισαγωγής στις στέρεες τροφές, η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε νέα τρόφιμα, η αυτονομία στη σίτιση κ.ά.

Η επιλεκτική διατροφή συνήθως δεν στοιχίζει στη σωματική και νοητική ανάπτυξη των παιδιών, αρχίζει όμως να είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που χρειάζεται επίλυση όταν τα παιδιά υποσιτίζονται ή τρώνε τόσο λίγο που περιορίζεται σοβαρά η ευζωία τους.

Κατηγορίες των picky eaters:

Picky Eater #1: Το παιδί που παλλινδρομεί

Όλα τα παιδιά, σε όλο τον κόσμο, στην ηλικία περίπου 2-4 ετών περνούν από μια φάση επιλεκτικής διατροφής.

Ξαφνικά, χάνουν κάθε ενδιαφέρον για τα αγαπημένα τους φαγητά και οι ώρες των γευμάτων γίνονται δύσκολες ακόμα και για τα πιο βολικά παιδιά. Το παιδί μπορεί στο ένα γεύμα να τρώει πολύ και στο επόμενο σχεδόν καθόλου. Αυτό οφείλεται αφενός στην έντονη μείωση της πείνας και του ρυθμού ανάπτυξης του παιδιού σε αυτή την ηλικία. Αφετέρου, σε αυτές τις ηλικίες τα παιδιά αντιλαμβάνονται την <<δύναμή>> (επιρροή) τους επάνω στη συμπεριφορά των γονέων τους και μέσω της απόρριψης των τροφών τραβούν το ενδιαφέρον ή επιβάλλουν τα θέλω τους.

Τι κάνουμε για αυτό: Αν το παιδί απορρίψει μια τροφή, δεν την απομακρύνουμε από την λίστα των τροφών που του προσφέρουμε – κάτι που έτρωγε πριν με χαρά τώρα μπορεί να το απορρίπτει και κάτι που τώρα απορρίπτει μπορεί να το τρώει πάλι με χαρά σε λίγο καιρό. Οπότε συνεχίζουμε να προσφέρουμε στο παιδί τις ”απαγορευμένες” τροφές, χωρίς πίεση αλλά με νέα μορφή / τρόπους.

Picky Eater #2: Το παιδί που σιχαίνεται τις έντονες γεύσεις

Πολλά νήπια έχουν μια φυσική απέχθεια για τα τρόφιμα με έντονη γεύση και αυτό σχετίζεται με τη γονιδιακή έκφραση των γευστικών υποδοχέων τους (γευστικοί κάλυκες). Στα πλαίσια της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, αυτή η επιλεκτικότητα γεύσεων βοήθησε τους πρόγονούς μας καθώς κινούνταν μακρυά από τους γονείς τους να μην δοκιμάζουν κάθε φύλλο / καρπό που θα έβρισκαν και θα μπορούσε να τους βάλει σε κίνδυνο.

Τι κάνουμε για αυτό: Προσπαθούμε να εκπαιδεύσουμε σιγά σιγά τους γευστικούς κάλυκες του παιδιού ώστε να απολαμβάνει σταδιακά πιο περίπλοκες γεύσεις. Αν στο παιδί αρέσουν τα ζυμαρικά με βούτυρο, τα προσφέρουμε με ελαιόλαδο. Μόλις γίνει αποδεκτό, προσθέτουμε λίγο τυρί κ.ό.κ. Δεν χρειάζεται να ανακοινώσουμε αυτές τις αλλαγές, αλλά αν το παιδί ρωτήσει δεν πρέπει να λέμε ψέματα. Επίσης, τα παιδιά μαθαίνουν με μίμηση και επίσης καθησυχάζονται όταν οι γονείς τους απολαμβάνουν το ίδιο φαγητό. Βοηθά πολύ το να αφήσουμε παιδί να συμμετέχει στην προετοιμασία του φαγητού, να το πιάσει, να το μυρίσει και να νιώσει διασκέδαση / χαλάρωση, ενώ βοηθά και η παρουσίαση του φαγητού με πιο εντυπωσιακούς τρόπους (πχ. σουβλάκι με κεφτεδάκια και ντοματίνια) ή καινούρια σκεύη (πχ. νέο πιάτο).

Picky Eater #3: Ο πότης

Ορισμένα παιδιά προτιμούν να πίνουν παρά να τρώνε. Συνήθως πίνουν μόνο γάλα όλη την ημέρα και δεν ενδιαφέρονται πολύ για στερεές τροφές. Πολύ συχνά αυτό σχετίζεται με την αγάπη τους για το παιχνίδι, οπότε τους είναι ταχύτερο να καταπιούν ένα ρόφημα και να επιστρέψουν στο παιχνίδι, παρά να φάνε κανονικά στο τραπέζι. Οι γονείς συχνά εφησυχάζουν με το γεγονός ότι τουλάχιστον πίνουν το γάλα τους και τους προσφέρουν όλο και περισσότερο, με αποτέλεσμα να βγαίνουν από το διαιτολόγιο του παιδιού μεγάλες ομάδες τροφών.

Τι κάνουμε για αυτό: Αρχικώς εξετάζουμε εάν αυτή η δυσκολία στην μάσηση σχετίζεται με κοντό χαλινό γλώσσας ή άνω χείλους ή άλλες κινητικές διαταραχές. Στη συνέχεια,  δίνουμε στο παιδί ένα μικρό ποτήρι γάλα μόνο την ώρα του φαγητού (όχι ενδιάμεσα). Αν πιουν πρώτα όλο το γάλα, την επόμενη φορά δίνουμε λίγο νερό με το γεύμα και μετά το γάλα αφού φάει. Το υγρό (πχ. γάλα, χυμός) είναι συνοδευτικό του γεύματος και δεν το υποκαθιστά. Μεταξύ των γευμάτων προσφέρω μόνο νερό ώστε να μην χορταίνει με τα ροφήματα. Επειδή η προτίμηση του παιδιού για ποτά πιθανώς σημαίνει ότι θέλει να σηκωθεί από το τραπέζι, μπορεί επίσης να είναι χρήσιμο να ρυθμίσουμε ένα χρονόμετρο για 7 έως 10 λεπτά και να του ζητήσουμε να καθίσει με την οικογένεια για τόσο. Μετά μπορεί να πάει να παίξει, είτε έχει φάει είτε όχι, είτε έχουν τελειώσει όλοι οι άλλοι ή όχι. Μπορούμε σταδιακά να αυξήσουμε τα λεπτά της ώρας του τραπεζιού.

Picky Eater #4: Ο δύστροπος στις υφές

Ορισμένα παιδιά παρουσιάζουν μεγάλη δυστροπία ως προς τις υφές των τροφών. Π.χ. πιστεύουν ότι τα καρότα είναι πολύ σκληρά, το γιαούρτι είναι πολύ γλοιώδες, τα αγγούρια είναι πολύ λεία κ.ό.κ. Κάθε γεύμα είναι ένας αγώνας για να βρουν τροφές που θα ανέχονται. Αυτό φαίνεται να σχετίζεται με το μεγάλο εύρος στην ικανότητα μάσησης που έχουν τα μικρά παιδιά. Τα δόντια, οι γνάθοι και οι μύες του στόματός τους συνεχώς αναπτύσσονται με αποτέλεσμα να αισθάνονται ότι δεν έχουν τον έλεγχο όταν κάποια τρόφιμα βρίσκονται στο στόμα τους και τα απορρίπτουν. 

Τι κάνουμε για αυτό: Το σωστό κάθισμα μπορεί να είναι μεγάλη βοήθεια. Τα μικρά παιδιά μπορούν να μασούν πιο αποτελεσματικά όταν οι μύες του κορμού τους υποστηρίζονται από τα πόδια τους, έτσι μπορεί να βοηθήσει ένα σκαμνί για να ακουμπάει τα πόδια του όταν κάθεται στο τραπέζι, αντί αυτά να κρέμονται. Επίσης, πειραματιζόμαστε με διαφορετικές υφές. Αντί να σερβίρουμε τα λαχανικά είτε εντελώς ωμά ή εντελώς λιωμένα, δοκιμάζουμε πχ. να τα ψιλοκόψουμε. Στα παιδιά αρέσει να μασούν στα πίσω δόντια τα τρόφιμα γιατί πιέζουν τα δόντια / ούλα τους και εκεί η γεύση δεν είναι τόσο έντονη (οι γευστικοί κάλυκες είναι λιγότεροι) συγκριτικά με τη γλώσσα. Επίσης, εάν στο παιδί δεν αρέσει το μασώμενο κρέας μπορούμε να το ψήσουμε πολύ ώστε να λιώνει στο στόμα ή να το δώσουμε με μορφή κιμά.

Picky Eater #5: Το παιδί που κλείνει το στόμα (φίμωση)

Για πολλά παιδιά, η φίμωση μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι η ώρα του φαγητού έχει γίνει πολύ αγχωτική, πιθανά λόγω πίεσης του γονιού. Επίσης, ένας επιπλέον παράγοντας άγχους μπορεί να προέρχεται από προηγούμενες δυσάρεστες ή επώδυνες εμπειρίες που σχετίζονται με τη σίτιση όπως σοβαρή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, δυσκοιλιότητα, τρομακτικό επεισόδιο πνιγμού ή καταναγκαστική σίτιση. Ωστόσο, η συχνή φίμωση θα μπορούσε να είναι ένα σημάδι ότι το παιδί έχει στοματοκινητικά ή αισθητηριακά προβλήματα (οι στοματοκινητικές δεξιότητες αναφέρονται στην ικανότητα του παιδιού να κινεί τα χείλη, το σαγόνι, τη γλώσσα και τους μύες του προσώπου του με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του).  

Τι κάνουμε για αυτό: Αρχικά, για να διερευνήσουμε εάν το παιδί έχει στοματοκινητικό ή αισθητηριακό πρόβλημα μπορεί να χρειαστεί η επίσκεψη σε έναν εργοθεραπευτή ή έναν λογοθεραπευτή που ειδικεύεται στις δυσκολίες σίτισης. Εάν αποκλειστεί ένα στοματικό-κινητικό ή αισθητηριακό πρόβλημα, δοκιμάζουμε να εμπλέξουμε το παιδί στο φαγητό χωρίς καμία πίεση, πχ κατά το μαγείρεμα ή του δίνουμε να σερβίρει. Έτσι το φαγητό γίνεται πιο διασκεδαστικό και το παιδί είναι πιο πιθανό να χαλαρώσει και να δοκιμάσει νέες τροφές.

Picky Eater #6: Ο ‘να μην αγγίζονται’

Σε αυτή την κατηγορία, τα παιδιά τρώνε ποικιλία τροφών αλλά δεν δέχονται να ακουμπά το ένα τρόφιμο με το άλλο ή θέλουν συγκεκριμένο τρόπο κοπής. Επιθυμούν τα γεύματα να είναι αποδομημένα και να φαίνονται ξεχωριστά τα συστατικά τους. Αυτό έχει να κάνει με τον έλεγχο – πολύ συχνά τα παιδιά βιώνουν κάποιου είδους άγχος (πχ. για το σχολείο) και με την κάλυψη της ανάγκης για τακτοποίηση του πιάτου τους, νιώθουν ότι έχουν τον έλεγχο και ηρεμούν. Αυτή η ικανοποίηση οδηγεί στην εγκατάσταση αυτής της συνήθειας.   

Τι κάνουμε για αυτό: Δεν υπάρχει πρόβλημα στο να σερβίρουμε το φαγητό όπως το θέλει το παιδί. Αυτό βοηθά και το παιδί και το ήρεμο γεύμα της οικογένειας. Σταδιακά ωστόσο, προτείνουμε στο παιδί να γίνει δεκτικό στη δοκιμή συνδυασμού τροφών πχ. βάζοντας λίγη σάλτσα δίπλα στο πιάτο – μπορεί να μην τη φάει αλλά αρχικά αρκεί να εξοικειωθεί με την εικόνα.

 

Πέρα από τις επιμέρους παρεμβάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω σε σχέση με τις συγκεκριμένες ιδιοτροπίες του κάθε παιδιού, υπάρχουν κάποιοι γενικοί κανόνες που βοηθούν να είναι ευχάριστα τα γεύματα, τόσο για το παιδί όσο και για τους γονείς. Είναι σημαντικό να ξεφύγουμε πλέον από το κατοχικό σύνδρομο των παλαιότερων γενιών και τον θαυμασμό για το στρουμπουλό παιδί. Επίσης, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το φαγητό είναι μόνο μία από τις πολλές βιολογικές ανάγκες ενός παιδιού και δεν θα πρέπει όλες οι συζητήσεις να στρέφονται γύρω από αυτό. Επιπρόσθετα, πρέπει να γίνουν διακριτοί οι ρόλοι στην οικογένεια και ο γονιός να θυμάται ότι αυτός είναι που συμβουλεύει και παίρνει τις αποφάσεις κι όχι το ανήλικο παιδί (πολύ συχνά όταν επισημαίνεται ότι ένα παιδί τρώει πολλές λιχουδιές αντί κανονικών τροφών, ο γονιός σπεύδει να απαντήσει απευθυνόμενο προς το παιδί ”Ακούς τι λέει ο γιατρός, που όλο μπισκότα ζητάς και δεν τρως το φαγητό σου?”, λες και ο ίδιος ο γονιός είναι άμοιρος ευθυνών και με κάποιο μαγικό τρόπο το παιδί από μόνο του προμηθεύτηκε τις λιχουδιές). Τέλος, θα πρέπει όλοι οι φροντιστές να ακολουθούν τις ίδιες συμβουλές για να έχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα. Αυτό περιλαμβάνει και τους 2 γονείς, τη μπέιμπι-σίτερ, τα αδέρφια και φυσικά τους παππούδες που τείνουν να υπερσιτίζουν τα παιδιά, ιδίως με πολλές λιχουδιές. Συνεπώς:

Ο ρόλος του γονέα / φροντιστή:

·         Αποφασίζει τι φαγητά και ποτά σερβίρονται στα γεύματα και τα σνακ: Φτιάχνουμε μόνο ένα οικογενειακό γεύμα κι αν το παιδί το αρνηθεί δεν φτιάχνουμε κάτι ξεχωριστό για αυτό. Ετοιμάζουμε υγιεινά γεύματα βασιζόμενα στη μεσογειακή διατροφή, χρησιμοποιώντας τον Εθνικό Διατροφικό Οδηγό (http://www.diatrofikoiodigoi.gr/?Page=entypo-yliko-%20paidia). Γινόμαστε παράδειγμα για το παιδί – πχ. δεν είναι δυνατόν ένα παιδί να φάει λαχανικά εάν δεν δει ποτέ τα υπόλοιπα άτομα της οικογενείας να τα τρώνε. Οι υφές, ο τεμαχισμός και η παρουσίαση του γεύματος θα πρέπει να προσαρμόζονται στην ηλικία και τα γούστα του παιδιού.

·         Αποφασίζει πότε σερβίρεται το φαγητό: Προσφέρουμε τα γεύματα και τα σνακ περίπου την ίδια ώρα κάθε μέρα. Το παιδί μαθαίνει πότε να περιμένει να σερβιριστεί το φαγητό και θα το βοηθήσει να έρθει στο τραπέζι νιώθοντας πεινασμένο, οπότε και είναι πιο πιθανό να δοκιμάσει νέες τροφές. Δεν ταΐζουμε το παιδί ενώ κάνει άλλες δραστηριότητες, ούτε του προσφέρουμε σνακ ή ροφήματα ανάμεσα στα γεύματα (μόνο νερό). Εάν το παιδί φάει λιγότερο σε ένα γεύμα δεν δίνουμε κάτι άλλο νωρίτερα από το επόμενο γεύμα, ώστε να πεινάσει και να φάει με μεγαλύτερη όρεξη.

·         Αποφασίζει πού σερβίρεται το φαγητό: Όλη η οικογένεια τρώει στο τραπέζι (ακόμα και τα βρέφη) χωρίς περισπασμούς, όπως οι οθόνες ή τα παιχνίδια. Την ώρα του φαγητού η οικογένεια ενώνεται, λέει τα νέα της ημέρας, συνδέεται, το παιδί βιώνει το γεύμα ως κάτι ευχάριστο και συμμετέχει περισσότερο σε αυτό. Μην συζητάτε συνεχώς για το φαγητό.

·         Δεν τιμωρούμε, δεν επιβραβεύουμε, ούτε δωροδοκούμε ένα παιδί με φαγητό.

·         Επαναλαμβάνουμε! Ένα παιδί μπορεί να χρειαστεί ως και 10 φορές επανάληψη μιας τροφής για να την γευτεί και να την αποδεχτεί.

 

Ο ρόλος του παιδιού:

·         Αποφασίζει εάν θα φάει: Το παιδί σας θα φάει αν πεινάει. Μην ανησυχείτε εάν χάσει κάποιο γεύμα, δεν θα λιμοκτονήσει! Αν πεινάσει θα φάει ακόμα κι αν τα αγαπημένα του φαγητά δεν είναι μπροστά του.

·         Αποφασίζει πόσο θα φάει: Δεν πιέζουμε ένα παιδί να φάει παραπάνω ή να αδειάσει το πιάτο του ή να φάει τη δύναμή του.

 

Πηγή: https://www.parents.com